آیه امانات
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه امانات |
| واقع در سوره | نساء |
| شماره آیه | ۵۸ |
| جزء | ۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | فقهی • قضایی |
| درباره | وجوب رد امانت به صاحبانشان • قضاوت و حکومت بین مردم بر اساس عدالت |
آیه امانات (سوره نساء: ۵۸) دربارهٔ لزوم حفظ و بازگرداندن امانت و رعایت عدالت در قضاوت است. مفسران امانت را در این آیه شامل امانت مادی و معنوی دانسته‌اند. طبق مفاد این آیه حفظ امانت را بر هر مسلمانی واجب دانسته‌اند و تفاوتی ندارد که صاحب امانت مسلمان باشد یا غیرمسلمان.
طبرسی درباره شأن نزول این آیه گفته است، پیامبر(ص) پس از فتح مکه، کلید کعبه را از عثمان بن طلحه امانت گرفت. در این زمان عباس عموی پیامبر از ایشان می‌خواهد که کلید کعبه را به او بسپارد؛ امّا آن حضرت درخواست عباس را رد می‌کند و در حالی که این آیه را می‌خواند کلید کعبه را به عثمان بازمی‌گرداند.
متن و ترجمه
إِنَّ اللَّـهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ ۗ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا ﴿٥٨﴾
|
خدا به شما فرمان مى‌دهد كه سپرده‌ها را به صاحبان آنها رد كنيد؛ و چون ميان مردم داورى مى‌كنيد، به عدالت داورى كنيد. در حقيقت، نيكو چيزى است كه خدا شما را به آن پند مى‌دهد. خدا شنواى بيناست.
|
شأن نزول
طبرسی در تفسیر مجمع البیان درباره سبب نزول این آیه گفته است، پیامبر اسلام (ص) پس از فتح مکه، عثمان بن طلحه را احضار کرد و کلید کعبه را که در اختیار او بود، از او به امانت گرفت تا خانه خدا را از وجود هرگونه بت پاک سازد. در این زمان عباس عموی پیامبر از آن حضرت خواست که کلید کعبه را به او دهد تا او مقام کلیدداری کعبه را به دست آورد؛ امّا پیامبر تقاضای عباس را رد کرد و در حالیکه آیه ۵۸ سوره نساء را می‌خواند، کلید را به عثمان بازگرداند.
محتوا
این آیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش اول، خداوند به بندگانش دستور می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانشان برگردانند. به اعتقاد علامه طباطبایی، امانت در این آیه معنای وسیعی دارد و شامل امانت مادی و امانت معنوی از قبیل علوم و معارف می‌شود و انسان برای ادای امانت آنان را در اختیار اهلش برساند. در تفسیر نمونه نیز گفته شده است، طبق صریح این آیه حفظ امانت بر هر مسلمانی واجب است و تفاوتی ندارد که صاحب امانت مسلمان باشد یا غیر مسلمان. در بخش دوم آیه، خداوند دستور می‌دهد که براساس عدالت، بین مردم قضاوت و حکومت کنند.
در روایتی، امام باقر (ع) مخاطب این آیه را حاکمان جامعه می‌داند که باید امامت و رهبری جامعه را به عنوان یک امانت به امام بعد از خود بسپارند و حق ندارند این مقام را از امام بعدی دریغ کنند.
پانویس
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دف‍ت‍ر م‍طال‍ع‍ات ت‍اری‍خ و معارف اس‍لام‍ی، ۱۳۷۹ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ش.
- موسوی جزائری، سید محمدمهدی، الحاکمية في الإسلام، قم، مجمع الفکر الإسلامي، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.